Son zamanlarda muhtemelen sizin de sık sık ismini duyduğunuz bir yer, Bursa’nın Mudanya ilçesine 12 km uzaklıktaki Tirilye. Biz de okuduklarımızdan sonra merak ederek, Bursa tarafında kampa gittiğimiz bir hafta sonunda bu küçük balıkçı kasabasına da uğradık. Beklentileri fazla da yükseltmeden, yarım gün gezmenin yeterli olacağı kasabada aslında görülecek pek çok tarihi yapı var. Ancak ülkemizin mimari koruma konusundaki yetersizliği, burada her sokakta karşınıza çıkıyor.
Tirilye’nin Rumca 3 aziz anlamına geldiği söylenen “Triglia”dan gelen ismi, tarih boyunca birkaç kez değişmiş; Mahmut Şevket Paşa olmuş, Zeytinbağı olmuş. Ama halk her değişiklikten sonra yine de Tirilye demeye devam edince, 2011 yılında yine bu isme dönülmüş.
Bölge, tarih boyunca Traklar, Romalılar ve Bizanslılar tarafından yönetildikten sonra, 1330 yılında Osmanlı egemenliğine girmiş. Fethedildikten sonra da çoğunlukla Rumların yaşadığı, zeytin, zeytinyağı ve balıkçılığı ile tanınan bir yerleşim yeri olma özelliğini korumuş. Burada üretilen zeytin öyle meşhurmuş ki İskenderiye’ye bile gönderiliyormuş.
Tirilye, dar sokakları ve Rum mimarisi örnekleri olan tarihi konutlarının yanı sıra, yürürken karşınıza çıkan kilise, hamam gibi taş yapıları ile de fotoğrafçılar için ilgi çekici bir yerleşim yeri. Ancak bu yapılardan yalnızca Taş Mektep’te bir bilgilendirme yazısı görebildik, diğerlerinde ise herhangi bir tabela yoktu. Kiliselere de, hamama da, meşhur “Dündar Evi”ne de girmek mümkün değil, ki zaten mevcut yıkık dökük halleri ile içlerine girmek güvenli de değil.
Tirilye’de görülmeye değer binalardan biri olan Taş Mektep, 1909 yılında Neo-Klasik tarzda yapılmış olan bir okul binası. Papaz okulu olarak açılmış, sonrasında ise şehit çocuklarının ve öksüz, yetim çocukların okuması için Kazım Karabekir tarafından ilkokula dönüştürülmüş. 1980’li yıllara kadar okul olarak hizmet veren bina, çatı ve cephesindeki sorunlar nedeni ile kapatıldığından beri atıl durumdaymış.
1560 yılında inşa edilen Aya Todori Kilisesi, sonradan camiye çevrilmiş ve Fatih Camii ismini almış. Binanın yapımında kullanılan Bizans sütun başlıklarını, avlu cephesinde hala görmek mümkün.
13. yüzyıl sonlarında inşa edilen ve “tarihte duvarlarına resim yapılan ilk kilise” olarak bilinen Kemerli Kilise ise, ülkemizde “tarihte duvarına ip gerilip çamaşır asılan” ilk tarihi eser değildir herhalde… Kemerli Kilise ismini almasının sebebi olan kemeri hala görmek mümkün, ancak yıkılmak üzere gibi duran kiliseye girmek mümkün değil.
Dündar Evi ise Rumlardan kalan, Yuannes Kilisesi isminde tarihi bir esermiş. Tarihi 12. yüzyıla dayandığı iddia edilen yapı, Rumlar bölgeyi terk ettikten sonra meskene dönüşmüş. Daha sonra otele dönüştürülmek istenmiş ancak izin çıkmayınca o da kaderine terk edilmiş gibi görünüyor.
Tüm bu “görülmesi gereken (ama gördükçe insanı biraz üzen) yapılar”ın haricinde, kasabanın ara sokaklarında detaylara dalarak gezinmek de insana adeta zamanı unutturuyor. Ta ki, harap halde de olsa zamanında incelikli bir mimari anlayışla yapılmış olduğu her halinden belli olan ahşap-yığma binaların arasında bir anda betonarme binaları görünceye kadar…
Tirilye’yi biraz da yukarıdan görmek ve kahve eşliğinde deniz manzarasını izleyerek dinlenmek isterseniz, Taş Mektep’in yanından yukarı devam ederek Çamlı Kahve’ye ulaşabilirsiniz. Hafta sonları sabah saatlerinde muhtemelen çok kalabalıktır, biz tadını çıkarmak istediğimiz çoğu yere sezon dışında gittiğimiz için böyle bir şeyle karşılaşmadık. Hafta sonu olmasına rağmen öğle saatlerine doğru gittiğimizde rahatça yer bulup oturduk. Kahvaltı için sıra beklemeyi bizim gibi aklının ucundan bile geçirmeyenlerdenseniz, size de Tirilye ziyaretinizi hafta içi veya sezon dışı hafta sonu planlamanızı öneririz. Ayrıca ola ki burada yer bulamazsanız, Tirilye sahilinde de kahvehane tarzında, çay-kahve içip denizin kokusunu içinize çekebileceğiniz yerler var. Ayrıca öğlen veya akşam yemeği için de sahildeki balıkçıları tercih edebilirsiniz. Sahile inen caddedeki zeytin, zeytinyağı ürünleri ve hediyelik eşya satan dükkanlara uğramayı da unutmayın.
Tirilye Nerede? Nasıl Gidilir?
Tirilye Bursa iline bağlı; yakınlarındaki en büyük şehir Mudanya’nın 12 kilometre batısında. Günümüzdeki ismi Zeytinbağı, kendi aracı ile gelenler Mudanya üzerinden tabelaları takip ederek gelebilirler. Mudanya-Tirilye arası oldukça virajlı ve bir tarafı zeytin ağaçları ile kaplı, bir tarafı deniz olan keyifli bir yol. Aracı olmayanlar, İstanbul Eminönü iskelesinden kalkan Budo feribotları (Sefer saatleri ve ücretler) ile Mudanya’ya, Mudanya’dan da Budo iskelesi önünden her 40 dakikada bir kalkan Mudanya-Zeytinbağı belediye otobüsleri ile Tirilye’ye ulaşabilirler.
