Budapeşte’de bir süredir merak ettiğimiz, ancak bir türlü fırsat yaratıp da gidemediğimiz yerlerden biri olan mezarlık “Fiumei Úti Sírkert”i, geçtiğimiz hafta “Ölüler Günü” bahanesiyle nihayet ziyaret ettik. Gezmek için mezarlığa gitmek kulağa oldukça tuhaf gelse de, burası beklentimizin de çok üzerinde bir yermiş: birbirinden ilginç heykellerle süslenmiş mezar taşlarına bakarak saatler geçirmek, kocaman ağaçlarla dolu oldukça büyük bir alan olan mezarlıkta –pek de mezar taşı görmeden- uzunca bir yürüyüş yapmak, önemli Macar devlet adamlarının mozolelerini, sanatçıların anıt mezarlarını ziyaret etmek mümkün. Eski adı ile Kerepesi Mezarlığı, Paris’teki meşhur Père Lachaise Mezarlığı’ndan bile daha etkileyici bir yer…
Macaristan’da 1 Kasım “Tüm Azizler Günü” olarak kutlanıyor, 2 Kasım ise “Ölüler Günü” olarak adlandırılıyor. Bu günler ülkenin önemli anma günleri arasında olması nedeni ile resmi tatil olarak da ilan edilmiş. Azizler Günü 380 yılından beri kutlanıyorken; Ölüler Günü ise azizlerin ardından tüm ölmüşlerin de hatırlanması için 998 yılından itibaren bir anma günü olmuş. Bu anma günleri ile karıştırılmaması gereken Halloween, 31 Ekim gecesi biraz daha farklı bir şekilde kutlanan, tarihi Paganlığa kadar uzanan bir Anglosakson geleneği. Aslında Macaristan’da aynı geleneklerle kutlanan bir gün olmamasına rağmen, son yıllarda evlerin bahçelerinde içleri oyulmuş bal kabakları, korkunç kostümlü partiler ve korku temalı süslemeler ile Halloween etkisini burada da görmek mümkün. 1 ve 2 Kasım günleri Macarlar mezarlıklara giderek yakınlarının mezarlarını temizliyor, gerekliyse bakım yapıyor, mevsim çiçeği olan krizantemlerden buket götürüyor ve mum yakıyorlar. Bu geleneği aslında bizdeki bayramlarda kabristan ziyaretine benzetebiliriz, tek farkı ölülerini hatırlamak için ayrı bir gün belirlenmiş olması…
Macaristan’ın ünlüler mezarlığı olarak adlandırabileceğimiz Fiumei Úti Sírkert (Fiumei Yolu Mezarlığı), Budapeşte seyahati sırasında bize göre mutlaka görülmesi gereken yerlerden biri. Burayı bir mezarlık hissi ile değil, doğa içerisinde bir heykel parkındaymışsınız hissi ile gezmeniz çok muhtemel. Her bir mezar taşı adeta birer sanat eseri; heykellerin çoğu ünlü mimar ve heykeltraşlar tarafından, mezardaki ismi tanımasanız dahi hayatını ne ile geçirdiğini tahmin edebileceğiniz şekilde tasarlanmış. Piyano şeklinde, notalarla süslü, ressam paleti biçimi verilmiş, tiyatronun gülen-ağlayan maskeleri ile bezenmiş, seramikten parçalardan yapılmış, üzerine daktilo deseni oyulmuş her biri birbirinden orijinal olan bu mezarlarda Macaristan’ın tarih, tıp, bilim, sanat, politika, mimarlık, edebiyat alanlarında en önemli isimleri yatıyor.
Ebedi istirahatine Fiumei Yolu Mezarlığı’nda devam eden en önemli isimler*den bazıları, doğum-ölüm tarihleri, meslekleri ve tarihi önemi şöyle:
(*İsimleri Macarcada olduğu gibi, önce soyadı sonra adı şeklinde yazdık. Gezerken gözden kaçırmamanız için görülmesi gereken anıt mezarlardan pek çoğunun yerini aşağıdaki haritada işaretledik.)
Kossuth Lajos (1802-1894), avukat. 1848-49 Devrimi sırasında Macaristan lideri idi.
Ady Endre (1877-1919), şair. Macar şiirine pek çok yenilik getirmiş. (Biz oradayken anıt mezarının önüne dökülen yaprakları orta yaş üzeri bir amca iki büklüm olmuş, elindeki bez parçası ile temizliyordu. Macaristan’da çok saygı gören bir şair..)
József Attila (1905-1937), şair ve politikacı. Çok zor bir hayat geçirmiş olan toplumcu gerçekçi şair.
Jókai Mór (1825-1904), oyun yazarı, romancı ve devrimci. Viktorya döneminde İngiltere’de romanları çok popüler olmuş ve genellikle Dickens ile karşılaştırılmıştır.
Arany János (1817-1882), gazeteci, şair. Halk geleneklerine dayalı gerçekçi şiirin yaratıcılarındandır.
Vörösmarty Mihály (1800-1855), şair, oyun yazarı. Pek çok Macar şaire de ilham vermiş olan vatansever şair.
Batthyány Lajos (1807-1849), siyasetçi. Macaristan’ın ilk başbakanı.
Deák Ferenc (1803-1876), siyasetçi. “Ülkenin bilgesi” olarak da bilinen adalet bakanı.
Móricz Zsigmond (1879-1942), roman yazarı, gazeteci. 20. Yüzyılın en bilinen gerçekçi yazarlarından biri.
Kádár János (1912-1989), politikacı. 32 yıl boyunca Macaristan’a başkanlık yapan komünist lider.
Munkácsy Mihály (1844-1900), ressam. Günlük hayatı yansıttığı çizimleri ile uluslararası üne sahip olmuştur.
Karinthy Frigyes (1887-1938), yazar, gazeteci, şair. En çok sevilen Macar yazarlardan biri.
Jászai Mari (1850-1926), aktris. Milli tiyatronun 300’den fazla farklı role bürünmüş bir üyesi olarak, Macar tiyatrosundaki en fazla ilham alınan kadınlardan biri.
Blaha Lujza (1850-1926), aktris ve şarkıcı. Lakabı “halkın bülbülü” olan, Macar halk şarkıları ile ünlenen, Milli Tiyatro şarkıcısı ve oyuncusu.
Ybl Miklós (1814-1891) mimar. 19. yüzyıl sonlarında Avrupa’nın öncü mimarlarındandır. En önemli eseri Macar Milli Opera Binası’dır.
Antall József (1832-1993), öğretmen, siyasetçi, tarihçi. Komünizmin çöküşünden sonra Macaristan’ın demokratik yollardan seçilmiş ilk başbakanıdır.
Lechner Ödön (1845-1914), mimar. Secession akımının Macaristan’daki ilk temsilcilerinden biriydi.
Eötvös Loránd (1848-1919), fizikçi. Yerçekimi, yüzey gerilimi üzerindeki çalışmaları ve torsiyon sarkacı buluşuyla bilinir.
Semmelweis Ignaz (1818-1865), hekim. Antiseptik prosedürlerin öncüsü olan, hastanelerdeki el yıkama alışkanlıkları ile lohusalık humması arasındaki ilişkiyi bularak anne ölümlerini çok büyük oranda düşüren ve “annelerin kurtarıcısı” lakabını hak eden hekim.
Steindl Imre (1839-1902), mimar. Günümüzde Avrupa’nın en güzel parlamento binalarından biri olarak anılan Macaristan Parlamento Binası’nı tasarlayan mimar.
Kertész Imre (1929-2016), yazar. 2002 yılında Kadersizlik adlı romanıyla Nobel Edebiyat Ödülü almıştır.
Tüm bu önemli isimlerin yanı sıra, Fiumei Mezarlığı’nda hem Sovyet Mezarlığı, hem de 1956 Macar Devrimi sırasında hayatını kaybedenlerin bulunduğu Devrim Mezarlığı var. (Devrim Sovyetlere karşı yapılmıştı, fakat aynı mezarlık içerisinde her iki taraftan da hayatını kaybedenlerin anısına büyükçe alanlar ayrılmış.)
Kerepesi Mezarlığı 1847 yılında, Budapeşte’nin dışında yapılmış. Macaristan’ın en eski mezarlıklarından biri olarak orijinalliğini büyük ölçüde koruyan, 56 hektarlık bu dev mezarlık günümüzde ise oldukça merkezi bir konumda yer alıyor. Macaristan’ın milli miras alanlarından biri olan mezarlığı gezmek için herhangi bir ücret ödenmesi gerekmiyor. Yaz ve kış aylarında değişiklikler olmak üzere, sabah 7:00’dan, gün batımına kadar ziyaret edilebiliyor. Detaylı bilgi için web sitesi.
Nasıl Gidilir?
Deák Ferenc Tér’den Metro 2’ye binip Keleti durağında inin. Fiumei út yönüne 500 metrelik bir yürüyüşle Kerepesi mezarlığına ulaşabilirsiniz. 500 metrelik yürüyüşü yapmak istemeyenler Keleti’den 24 numaralı tramvay ile 1 durak giderek (Dologház durağı) Kerepesi mezarlığına ulaşabilirler.
