Eserleri hem Budapeşte’de yaşayanlar, hem de turistler tarafından çok sevilen gerilla sanatçı Mihail Kolodko tarafından yapılan heykelcikleri tek tek gezip fotoğrafladık ve bu yazıda toparladık. Dikkat etmezseniz bu heykellerin farkına bile varmadan yanından geçip gitmeniz mümkün, çünkü çoğunun boyutu el büyüklüğünü geçmiyor.
Ukrayna asıllı Macar sanatçı Kolodko’nun heykelleri, şehrin çeşitli yerlerinde “sürpriz” bir şekilde ortaya çıkıyor. Gerilla sanatçı olarak adlandırılmasının sebebi de bu – Kolodko, heykellerin sipariş üzerine yapılması ve bir yere yerleştirilmesi fikrini benimsemiyor. Sipariş alamadığı dönemlerde sanatçı fikirlerini bir şekilde hayata geçirmek isteyip, malzeme masraflarını da minimuma indirgemenin yolunu minik heykelcikler üzerinde çalışarak ve bunları sürpriz bir şekilde kamusal alanlara yerleştirerek bulmuş. Artık oldukça ünlenen sanatçının ne zaman yeni bir heykeli ortaya çıksa haberlere konu oluyor ve bir sonraki hamlesi de takipçileri tarafından heyecanla bekleniyor…
Kolodko’nun Budapeşte’de 39 tane heykelciği var, biz 37 tanesini listeye ekleyebildik. Listeye eklemediklerimiz: Dreher Antal ve Liszt Ferenc. Liszt Ferenc havalimanında, diğeri ise merkezin dışında Dreher bira fabrikasının bahçesinde ve maalesef buraya dışarıdan girmek mümkün değil. Bunlar dışında Macaristan’ın diğer şehirleri Vác, Veszprém ve Tihany’da da Kolodko çalışmalarına rastlamak mümkün.
Bu zamana kadar sanatçının bir tane heykelciği ortadan kaybolmuş. Eskiden Varosliget’te olan pisuvar heykelciğinin akıbeti nedir bilmiyoruz. Kolodko heykellerinin çoğu Macaristan’ın yakın tarihine, sanatçının çocukluğundan nostaljik karakterlere ve politikaya gönderme yapıyor.
Listemizdeki heykellerin hepsini gezmemiz, fotoğraflarını çekmemiz toplam 9 saat sürdü. Birkaç günlük bir turda şehir gezisi yaparken hepsini görmek pek mümkün değil gibi görünüyor. Beğendiklerinizi seçip gidip görmek daha mantıklı. Veya şehir turu yaparken gözden kaçırmamak için, rotanız üzerindeki heykelcikleri işaretleyebilirsiniz.
Biz Budapeşte şehir bisikletlerini (Bubi) kullanarak heykelcikleri bir bir gezdik. Sanıyoruz en kolay yöntem de bu. bizim Budapeşte bisiklet kiralama ve bisiklet yolları yazımıza göz atabilirsiniz.
Heykeller gerçekten de çok küçük, 37 heykelden sadece birisinde biz gitmeden önce fark eden birisini gördük. Genelde etraftan geçen insanlar siz fotoğrafını çekerken orada bir heykel olduğunu fark ediyor ve sizden sonra onlar da fotoğrafını çekiyor.
Heykelciklerin konumlarını sayfanın en altındaki haritadan bulabilirsiniz.
Szomorú Tank (Üzgün Tank): 1956 yılında Macaristan’daki Sovyetler Birliği destekli Stalinist hükümete karşı başlatılan halk hareketini tasvir ediyor, o zamanlar tankların namlusu halka uzatılmış.
Főkukac (Baş Solucan): Zincir köprüyü arka planına alan bu heykel Nagy ho-ho-ho horgász çizgi filmindeki Baş Solucan karakteri. Kolodko 6 yaşlarındayken Macarcayı bu çizgi filmden öğrenmiş.
Franz Joseph: Szabadság köprüsünün üzerindeki heykelcik, 1848-1916 yılları arasında hüküm sürmüş olan Avusturya-Macaristan imparatorunun tasviri. Kendisi aynı zamanda Avusturya-Macaristan İmparatorluğu’nun en uzun hüküm süren imparatoru. 1914’te Sırbistan’a savaş açarak I. Dünya Savaşı’nın çıkmasına neden olmuş ve savaş devam ederken ölmüş.
Trabant: Trabant eski Doğu Alman otomobil üreticisi VEB Sachsenring Automobilwerke Zwickau tarafından 1957’den 1991’e kadar Doğu Bloğu ülkeleri için üretilmiş bir dizi küçük arabadır.
In vino veritas yani şarabın içindeki gerçek. Óbuda Amphitheatrum’un içerisinde. Küçük bir sürahi şarap tutan bir Roma lejyonerini tasvir ediyor.
Once upon a time there was a dog fair in Buda: Çocuk bayramını kutlamak için bir hafta sonu Kolodko “Bir Zamanlar Buda’da Bir Köpek Panayırı Vardı” isimli çalışması ile bu minik köpek heykellerini Batthyány sokağında yer alan küçük meydana kondurmuş.
Once upon a time there was a dog fair in Buda, Vizsla: Vizsla köpeği, aslen Macaristan’a ait olan ve tarihi geçmişi Orta Avrupa’nın köklü ormanlarına kadar uzanan, son derece özel ve değerli bir ırktır. Ataları, asil Macar soyluları tarafından yüzyıllar boyunca avcılıkta sadık bir yoldaş ve mükemmel bir avcı olarak kabul edilmiştir.
Once upon a time there was a dog fair in Budapest, Puli: Puli çoban köpeği, kökeni itibarıyla tam anlamıyla Macaristan’a ait olan ve yüzyıllardır bu topraklarda çobanlar tarafından kullanılan, karakteristik uzun, kıvırcık tüyleriyle ünlü, zeki, çalışkan ve sadık bir ırktır.
Once upon a time there was a dog fair in Buda, Puppies
Mekk Elek: Dokunduğu her şeyi bozan altın kalpli ustamız Mekk Elek Romhányi József’in kaleminden doğmuş bir çizgi roman karakteri. 1970lerde kukla çizgi film olarak uyarlanmış ve şimdi Széll Kálmán meydanının bir köşesinde onu izleyerek büyüyenleri her gün bir anlığına çocukluk anılarına götürüyor.
Rubic Cube: Rubik kübü 1974 yılında Macar mimar Ernö Rubik tarafından icat edilmiştir.
Kockásfülű nyúl (Pötikare kulaklı tavşan): 1970lerde Veronika Marék tarafından yazılan ve Zsolt Richly tarafından çizilen çizgi film, Komünist rejimin düşüşünden sonra dünya çapında ün kazanmış. Nickelodeon ile birlikte ABD dahil dünyanın pek çok ülkesinde yayımlanmış.
“The Russians are already in the pantry (Ruslar zaten kilerde)”: En ünlü Macar komedilerinden biri olan Onbaşı ve Diğerleri’ndeki efsanevi aktör Imre Sinkovits’in, sonrasında meşhur bir atasözü haline gelen dizeyi söylediği sahneye göndermedir.
Lecsó (Ratatouille): Muhtemelen Kolodko’nun sevdiği filmler arasında, fareler suyu sevdiği için bu eserini Tuna Nehri’nin kıyısına yapmış.
Fülhallgató (Kulaklık): Müzik ve sahne sanatlarının sergilendiği MÜPA’daki kulaklığa biraz yaklaşırsanız MÜPA sanatçılarının eserlerini dinleyebilirsiniz.
Libido veya diğer adıyla kemikli balon köpek: Kolodko bu eseriyle dünya’nın en ünlü heykeltraşlarından biri olan ABDli Jeff Koons’a gönderme yapmış. Kolodko, Jeff’in sanatının modasının geçmiş ve pahalı olduğu görüşünde. Bu arada Jeff’in ilk eşi Macarmış.
Mr. Bean mackója (Mr Bean’in ayıcığı): Kolodko, Mr. Bean’in sevimli ve sadık ayıcığını İngiltere Büyükelçiliği’nin 2017 yılına kadar tam 70 yıl boyunca hizmet verdiği, Harmincad sokaktaki 6 numaralı binanın dış cephesine yerleştirmiş.
Kermit the Frog: Parlamento yakınındaki Liberty Square civarında geziyorsanız, yerlere bakmazsanız çok büyük ihtimalle Kermit’i görmeden geçip gidersiniz.. 19. yüzyılın sonlarında kurbağa bacağının bir Macar lezzeti olduğuna gönderme yapıyor bu heykelcik. Ama Kermit çok seviliyor, kimsenin onu yemeye niyeti yok. Ola ki kendisini kışın ziyaret ederseniz, birileri tarafından yumuşacık atkılarla sarmalandığını görebilirsiniz.
Lunar Rover (Ay Aracı): Amerika Büyük Elçiliği’nin yakınlarındaki bu heykelcik ile ABD’nin Apollo görevleri sırasında aya indirdiği ay aracını ve onu kullanan bir astronotu Budapeşte sokaklarında da ölümsüzleştirmiş.
Ushanka Returns (Kalpak geri döndü): Bu heykelciğin bir benzeri önceden Szabadság meydanında yer alıyordu, ancak heykel tartışmalara yol açtı ve Mi Házank (Vatanımız) Partisi milletvekili Erik Fülöp komünizm kurbanlarını anma gününde baltayla bu heykeli yerinden söküp Tuna Nehri’ne fırlattı. Kolodko ise eserine yapılan bu saldırıya sessiz kalmadı ve Parlamento’nun hemen önünde Tuna kıyısındaki merdivenlerde Ushanka yeniden belirdi. Kolodko daha sonradan yaptığı açıklamada ise eserinin yanlış anlaşıldığını, son Rus askerinin 1991’de ülkeden ayrılmasına rağmen Macaristan’ın hala Rus etkisinde olduğunu düşündüğü için bu heykeli yaptığını söyledi.
Axe (Balta): Mi Házank Partisi milletvekili Erik Fülöp’ün meşhur baltası.
Dead Squirrel (Ölü Sincap): Elinde bir tabanca bulunan bu ölü sincap intihar mı etti, yoksa kendini korumak için mi tabanca kullandı henüz bilinmiyor. Cesedin etrafındaki tebeşir hatları, polisin de olayla tamamen ilgilendiğini açıkça gösteriyor. Cesedin yüksek bronz içeriği, otopsiyi oldukça zorlaştırsa da Budapeşte’de hiçbir suç çözülmemiş kalmaz, fail(ler) bulunacaktır. Bir çoğu çözümün Columbo ve heykeli birkaç adım ötede duran köpeğinden gelmesini bekliyor, ancak ünlü araştırmacı henüz vaka hakkında yorum yapmadı.
The Russian War Ship (Rus Savaş Gemisi): Budapeşte’nin Moskova rıhtımına yerleştirilen bu heykel Ukrayna bayrağının sembolü şeklinde yüzük takmış bir orta parmağın üzerinde yer alıyor. Topları bükülmüş bir savaş gemisinin üzerindeki Putin figürü olan heykelcik Rusya’nın Ukrayna’yı işgaline tepki olarak doğmuş.
Skála Kópé: Macaristan’da özellikle 80li yıllarda oldukça popüler olan Skála mağazasının televizyondaki reklam yüzü. Şimdi Nyugati Tren İstasyonu’nun karşısında eski Skála mağazasının olduğu yerde barkoddan yapılmış şezlongunun üzerinde emekliliğinin keyfini çıkarıyor.
Tivadar Herzl: Modern siyonizmin kurucusu, Avusturya-Macaristan İmparatorluğu vatandaşı, gazeteci, yazar ve politik aktivistti. Herzl, İsrail’in kuruluşundan 44 yıl önce yaşamını yitirmiş olmasına rağmen İsrail devletinin kurucu babası olarak kabul edilmektedir.
Rezso Seress: Ünlü Macar besteci ve piyanist Seress II. Dünya Savaşı sırasında Yahudi olduğu için Nazi toplama kamplarına götürülmüş ve buradan kurtulmuştur. Derin bir hüzün ve umutsuzluğu ifade eden şarkısı Szomorú Vasárnap (Üzgün Pazar) bir dönem dünyada intihar şarkısı olarak ünlenmiş, BBC gibi pek çok televizyon kanalı ve radyoda uzun yıllar yasaklanmıştır.
Búvár és a kulcs (Dalgıç ve anahtar): Bir efsaneye göre gazeteci Molnár Ferenc 23 Ekim 1894’te New York Cafe’nin açılış gününde kafenin anahtarını hep açık kalması için Tuna Nehri’ne fırlattı.. New York Cafe 2014 yılında 120. yaş gününü kutlarken yönetimi konuklarının 120 yıl daha kahve içmesi için anahtarı yine Tuna Nehri’ne fırlattılar. Dalgıcımız ise anahtarı Tuna nehrinden çıkarmış ve bir daha nehre atılmaması için elinde sıkı sıkı tutuyor.
Előre a Multba (Geleceğe Doğru): Kolodko bu eserinde geleceğe DeLorean yerine Trabant ile gitmeyi tercih etmiş. Trabant geçmişte Doğu Bloğunun halk aracı olarak bilinmekteydi. Almanca olan Trabant kelimesinin Rusça’daki kelime karşılığı ise Sputnik. Trabant’ın Keleti Tren İstasyonu’nun önünde olması ise oldukça manidar, çünkü Macaristan’dan Batı ülkelerine giden trenler Keleti Tren İstasyonu’ndan kalkıyor.
Noé Bárkája (Nuh’un Gemisi): Kolodko sembolik anlamı ve muhteşem detayları nedeniyle bu eseri en iyi çalışmalarından biri olarak değerlendirmiş. Heykelin içinde hayvanlar yok, ancak konumları sayesinde varlıklarının hissedilmesi sağlanmış. Gemi pencerelerine göz attığınızda, küçük renkli cam pencereler ile İncil’deki gökkuşağına atıfta bulunulmuş.
Garfield: Kolodko, 1978 doğumlu olan Garfield’in 45. yaş gününü kutlamak için onu VII. bölgedeki bir köpekçiğin yanında tekrardan ölümsüzleştirmiş.
Hanna Szenes: II. Dünya Savaşı’nda Macaristan’da yaşayan Yahudiler adına yaklaşmakta olan sürgünü engellemek amacıyla Yugoslovya’ya paraşütle atlayacağı bir görev için Filistin’de İngiliz ordusu tarafından eğitilmiş bir İsrail milli kahramanıdır. Szenes Macaristan sınırında tutuklandı, hapse atıldı ve işkence gördükten sonra kurşuna dizilerek infaz edildi.
14 Carat Roadster: Bu Alfa Romeo Macar roman yazarı Jenő Rejtő’nün aynı adı taşıyan romanından esinlenerek yapılmış. Bu romanda Fransız yabancı lejyonunda Rus kökenli bir beyefendinin, bir iskambil oyununda Nobel Fizik Ödülü’nü kazanması da dahil olmak üzere, akıllara durgunluk veren maceraları anlatılıyormuş. Rejtő’nün evi bir dönem bu sokaklarmış ve 1943 yılında Doğu cephesinde işçi kampında hayatını kaybetmiş.
Micimackó (Winnie the Pooh): Kolodko bu eseri ile ünlü yazar Karinthy Frigyes’i doğum gününde VII. bölgede Damjanich sokak 27’de doğduğu evin cephesine başının üstünde bir kavanoz bal tutan Winnie the Pooh heykeli tasvir ederek onurlandırmış. Karinthy Frigyes Winnie the Pooh’un Macarca çevirisini yapmıştır.
Among us (Aramızda): Varosliget’teki Etnografya Müzesi’nin önündeki bu heykelcik Kolodko’nun en zor anlaşılan eserlerinden birisi. Botların içerisinden çıkan kemikler, zamanında burada olan ve ters düz edilerek yıkılan Stalin heykeline gönderme yaparken, kaykayın ise buz pateni pistine benzetilen yeni Etnografya Müzesi’ne gönderme yaptığı düşünülüyor.
Dracula: Hartmuth Zech’in yirmi yıl önce sergilediği en ünlü Drakula rolündeki Béla Lugosi’nin gerilla büstünün yanındaki eser, Dracula’nın kitap okumasından esinlenerek, Varosliget’te Vajdahunyad kalesinin arka bahçesine yapılmış.
Söröslovak (Bira taşıyan atlar): Meşhur Macar bira markası olan Dreher’in X. bölgedeki fabrikasının girişinde yer alan sevimli bir heykelcik. Bir zamanlar restoranlara bira götürmek için kullanılan Dreher bira arabalarını tasvir ediyor.
Virágárus házaspár (Çiçek satıcısı çift): Pasarét meydanında eskiden heykelin bulunduğu noktada Aranka teyze ile Béla amcanın çiçek tezgahları varmış. Mahalle sakinleri onların anısını yaşatabilmek için Kolodko’dan bu heykelciği yapmalarını istemişler.
